Είναι καθηγητής Διατροφής του Ανθρώπου στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο και έχει την εμπειρία της διοίκησης του Ενιαίου Φορέα Ελέγχου Τροφίμων. Ο καθηγητής Αντώνης Ζαμπέλας μας εξηγεί το ρόλο του ΕΦΕΤ σήμερα, πως οραματίζεται την εξέλιξή του και γιατί είναι σημαντικό να αντιλαμβανόμαστε σωστά τους διατροφικούς κινδύνους.
Ο περισσότερος κόσμος «ακούει» για τον ΕΦΕΤ σε περιπτώσεις απόσυρσης λανθασμένων παρτίδων τροφίμων από την αγορά. Ως πρώην πρόεδρος του ΕΦΕΤ και καθηγητής Διατροφής του Ανθρώπου, θα μπορούσατε να μας περιγράψετε με απλά λόγια ποιος είναι ο ρόλος του ΕΦΕΤ σήμερα;
O κόσμος αλλά και αρκετές πολιτικές ηγεσίες έχουν συσχετίσει τον ΕΦΕΤ με ελέγχους και πρόστιμα, με βόλτες στη Βαρβάκειο Αγορά το Πάσχα, και με δελτία τύπου ώστε να φαίνονται τα πρόστιμα που έχουν επιβληθεί και ο αριθμός των ελέγχων που έχουν διεξαχθεί. Έτσι, ο κόσμος βγάζει λανθασμένα το συμπέρασμα ότι οι έλεγχοι είναι εντατικοί και αποδίδουν. Είναι όμως πολύ εύκολο να φαίνεται μεγάλος ο αριθμός των ελέγχων, αν μόνο και μόνο οι ελεγκτές επικεντρώνουν τους ελέγχους τους, σε μικρά καταστήματα, στα οποία χρειάζεται λίγος χρόνος για να διεξαχθεί ένας έλεγχος και άρα μπορεί να γίνονται πολλοί σε μικρό χρονικό διάστημα, χωρίς ιδιαίτερο όμως όφελος για τον πολίτη. Για εμένα ο ΕΦΕΤ είναι κάτι ευρύτερο.
Ποιο ρόλο θα έπρεπε να παίζει κατά τη γνώμη σας ο Εθνικός Φορέας Ελέγχου Τροφίμων;
Στις αρμοδιότητές του πρέπει να περιλαμβάνονται σε μεγαλύτερη κλίμακα η εκπαίδευση προσωπικού που εργάζεται σε επιχειρήσεις τροφίμων, όπως ψησταριές, εστιατόρια, ξενοδοχεία, εταιρείες catering, αλλά και εταιρείες τροφίμων. Να έχει γνωμοδοτικό ρόλο για χάραξη πολιτικής στον τομέα των τροφίμων κατ’ ευθείαν στον υπουργό, να ενημερώνει τον κόσμο σε συνεργασία με τις υπηρεσίες του Υπουργείου Υγείας σε θέματα που αφορούν τη διατροφή, την υγιεινή και την ασφάλεια των τροφίμων και να ασχολείται με τη νομοθεσία των τροφίμων αλλά και με τις επαφές με τα Ευρωπαϊκά Όργανα και Φορείς. Επομένως, το κομμάτι των ελέγχων αν και είναι ένα αναπόσπαστο στοιχείο του ΕΦΕΤ, δεν είναι το μοναδικό και ενδεχομένως δεν θα έπρεπε να είναι το σημαντικότερο.
Μιλάτε για ευρύτερη δράση του ΕΦΕΤ, είναι δυνατόν να επιτευχθεί κάτι τέτοιο με τα σημερινά δεδομένα και με ποιον τρόπο;
Για να επιτευχθεί ο ευρύς σκοπός του ΕΦΕΤ πρέπει πρώτα να υπάρχει συνεχής εκπαίδευση του προσωπικού του και συνεχής συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Πιστεύετε πως η στελέχωση του ΕΦΕΤ είναι επαρκής για να επιφέρει τέτοιες ριζικές αλλαγές;
Τα στελέχη του ΕΦΕΤ είναι εξαιρετικά, χρειάζονται στήριξη και ηγεσίες με πραγματικό όραμα. Επίσης χρειάζεται να ενοποιηθεί το κυρωτικό σύστημα, και να πάψουν οι επικαλύψεις με άλλες υπηρεσίες, άλλων Υπουργείων.
Η συγχώνευση του ΕΦΕΤ με άλλους φορείς θα ήταν ίσως πιο αποτελεσματική;
Επειδή ζούμε σε μία εποχή συγχωνεύσεων, πιστεύω ότι είναι ευκαιρία να βελτιωθεί το σύστημα όσον αφορά στις επικαλύψεις με υπηρεσίες των Νομαρχιών, και τώρα των Περιφερειών, με υπηρεσίες του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, αλλά και του Γενικού Χημείου του Κράτους. Μόνο όταν ισχυροποιηθεί ο ΕΦΕΤ και απλουστευθούν οι διαδικασίες, το σύστημα θα γίνει αποτελεσματικότερο. Και για να είναι ισχυρός ο ΕΦΕΤ και να τον εμπιστεύεται ο κόσμος πρέπει να είναι όσο πιο Ανεξάρτητος γίνεται.
Ο ΕΦΕΤ έχει αλλάξει αρκετά διαφορετικά υπουργεία μέχρι σήμερα. Πιστεύετε πως η πορεία αυτή είναι θετική;
Η αρχική του ένταξη στο Υπουργείο Ανάπτυξης ήταν λίγο περίεργη αν και εκεί ανήκε η προστασία καταναλωτή. Η υπαγωγή του στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων καταστρατηγούσε τη λογική, γιατί ξαφνικά ο ελεγκτής βρισκόταν κάτω από την ομπρέλα του ελεγχόμενου, η δε υπαγωγή του στο Υπουργείο Υγείας έχει μία λογική αφού όμως δρομολογηθούν τα βήματα που προανέφερα, δηλαδή διευρυμένη ανεξαρτησία και κατάργηση επικαλύψεων με άλλες υπηρεσίες.
Στην Ελλάδα γενικότερα υπάρχει μια ισχυρή κινδυνολογία γύρω από τα τρόφιμα, η οποία αφορά κυρίως την ασφάλειά τους και λιγότερο τη θρεπτική τους αξία. Πιστεύετε, τελικά, πως η επικοινωνία των διατροφικών κινδύνων στην Ελλάδα είναι επαρκής;
Τι είναι διατροφικός κίνδυνος; Να το πω απλά: υπάρχει κίνδυνος όποιος πετάει με αεροπλάνο να πεθάνει από μία ενδεχόμενη πτώση. Η πιθανότητα όμως να πεθάνει κανείς από μία πτώση αεροπλάνου είναι απειροελάχιστη. Υπό αυτή την έννοια δεν υπάρχει κανένα τρόφιμο απολύτως ασφαλές. Η Επιστήμη των Τροφίμων, που περιλαμβάνει τη Χημεία Τροφίμων, τη Μικροβιολογία Τροφίμων, τη Μηχανική και την Επεξεργασία Τροφίμων έχει εξελιχθεί ραγδαία τις τελευταίες δεκαετίες με αποτέλεσμα την παρασκευή πολύ πιο ασφαλών τροφίμων. Από την άλλη μεριά, οι μέθοδοι ανίχνευσης έχουν και αυτές εξελιχθεί έτσι ώστε να ανιχνεύονται ανεπιθύμητες ουσίες που είτε δεν ανιχνεύονταν καθόλου στο παρελθόν, είτε ανιχνεύονταν μεν, αλλά όταν βρίσκονταν σε μεγαλύτερες συγκεντρώσεις στο τρόφιμο.
Όλο και πιο συχνά διαβάζουμε αποτελέσματα νέων μελετών για την ασφάλεια των τροφίμων, τα οποία γίνονται η αιτία πυροδότησης μύθων και διαστρέβλωσης επιστημονικών δεδομένων. Ο κόσμος μπορεί να κατανοήσει αυτή τη στιγμή την έννοια των διατροφικού κινδύνου;
Η μεγάλη εξέλιξη των συστημάτων ελέγχου τροφίμων έχει ως αποτέλεσμα την υπερπληροφόρηση του καταναλωτή με δεδομένα που πολλές φορές δεν μπορεί να αξιολογήσει. Το παραφινέλαιο, που, όπως λεγόταν εδώ ορυκτέλαιο, και που βρέθηκε σε ηλιέλαιο από την Ουκρανία θα μπορούσε να είναι επικίνδυνο όταν κάποιος άνθρωπος βάρους 60 κιλών έπινε 4 κιλά την ημέρα κάθε μέρα για το υπόλοιπο της ζωής του. Η ασπαρτάμη, είναι μία γλυκαντική ουσία που βρίσκεται σε προϊόντα όπως τα αναψυκτικά, για να υπερβεί κάποιος το αποδεκτό όριο ασπαρτάμης θα πρέπει πάλι να καταναλώνει 10 κουτιά από αυτά κάθε ημέρα για όλη του τη ζωή. Για αυτό το λόγο είναι απαραίτητη η ύπαρξη μιας Αρχής Τροφίμων που να την εμπιστεύεται ο κόσμος, στις κρίσεις της και να μπορεί να τοποθετεί τα πράγματα στη σωστή τους διάσταση.
Τελικά τι πιστεύετε πως είναι προτιμότερο να γνωρίζει κάποιος: τη διατροφική αξία του τροφίμου ή τον κίνδυνο που διατρέχει από μια εσφαλμένη παρτίδα;
Όσον αφορά τη θρεπτική αξία, πιστεύω ότι και αυτή η πληροφορία είναι σημαντικότατη για τον καταναλωτή. Ένα καλό διαθρεπτικά προϊόν είναι σημαντικό για την υγεία του καταναλωτή μακροπρόθεσμα, όταν όμως μιλάμε για ασφάλεια μιλάμε με ορίζοντα από χρόνια, όπως η εμφάνιση καρκίνου από έκθεση σε διοξίνες, έως ώρες, όπως η εμφάνιση τροφικής δηλητηρίασης από την κατανάλωση ενός τροφίμου που περιέχει παθογόνα μικρόβια, όπως η Salmonella ή η Listeria. Έτσι για να ασχοληθούμε με την θρεπτική αξία ενός τροφίμου, πρέπει πρώτα να έχει εξασφαλιστεί ότι είναι ασφαλές. Για να φέρω ένα παράδειγμα, αν ένας διαιτολόγος που εργάζεται σε ένα νοσοκομείο δεν προτείνει την κατάλληλη χορήγηση βιταμινών σε έναν ασθενή, δεν θα έχει ιδιαίτερα προβλήματα, εκτός και αν αυτό το λάθος δεν έχει γίνει μόνο μία φορά ή αν μιλάμε για αντιμετώπιση σοβαρών καταστάσεων όπως η νεφροπάθεια, οι δυσαπορροφήσεις μετά από μία εγχείρηση ή η νοσηλεία σε μονάδα εντατικής θεραπείας. Αν όμως λόγω κακών χειρισμών από το προσωπικό, παρατηρηθούν εκτεταμένα κρούσματα τροφικής δηλητηρίασης στο ίδιο νοσοκομείο, τότε είναι σίγουρο πως κάποιοι από το προσωπικό θα έχουν πρόβλημα.
πηγή: http://www.nutrimed.gr
